Odnosząc się do użytkowania wieczystego nieruchomości, ustawodawca przewidział w ustawie o gospodarce nieruchomościami z dnia 21 sierpnia 1997 r. ze zm. (Dz. U. z 2014 r., poz. 518) możliwość zrzeczenia się tego prawa przez państwową lub samorządową osobę prawną odpowiednio na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego. Możliwość zrzeczenia się dotyczy również udziału we współużytkowaniu wieczystym.

Powyższe uregulowanie jest niejako szczególne w stosunku do przepisów kodeksu cywilnego regulujących przekazanie nieruchomości na rzecz gminy lub Skarbu Państwa, przewidzianych w art. 902¹ kc i art. 902² k.c.

Zrzeczenie się prawa użytkowania wieczystego na gruncie powołanej wyżej ustawy jest czynnością prawną jednostronną, natomiast zawarcie umowy przekazania nieruchomości wymaga oświadczeń woli obu stron tej umowy. Dalej podkreślić należy, że zrzeczenie się prawa użytkowania wieczystego następuje na rzecz podmiotu założycielskiego i tak odpowiednio państwowa osoba prawna zrzeka się własności wyłącznie na rzecz Skarbu Państwa zaś samorządowa osoba prawna zrzeka się użytkowania wieczystego na rzecz tej jednostki samorządu terytorialnego, która tę samorządową osobę prawną utworzyła.

Nie jest możliwie zrzeczenie się prawa użytkowania wieczystego przez samorządową osobę prawną na rzecz dowolnej jednostki samorządu terytorialnego. Odpowiednie zrzeczenie się przez państwową osobę prawną na rzecz Skarbu Państwa oznacza, iż samorządowa osoba prawna zrzeka się prawa własności na rzecz tej jednostki samorządu terytorialnego, która ją utworzyła. Jeżeli samorządowa osoba prawna została utworzona przez kilka jednostek samorządu terytorialnego, wówczas zrzeczenie powinno nastąpić na współwłasność tych wszystkich jednostek.

Przepisy ustawy z 19.10.1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa przewidują z kolei, że użytkownik wieczysty nieruchomości rolnej będącej własnością Skarbu Państwa może zrzec się użytkowania wieczystego przez złożenie oświadczenia woli w formie aktu notarialnego.

Wskazać ponadto należy, że obowiązujących przepisach regulujących zrzeczenie się prawa użytkowania wieczystego nie ma informacji w zakresie uzyskania zgody wierzyciela, którego wierzytelność jest zabezpieczona hipoteką na prawie użytkowania wieczystego, na zrzeczenie się obciążonego prawa do nieruchomości. Jest to o tyle istotne, że wraz z wygaśnięciem użytkowania wieczystego wygasają ustanowione na nim obciążenia.

Co się dzieje w przypadku, gdy zrzeczenie się dotyczy prawa użytkowania wieczystego zabudowanej nieruchomości. Jak słusznie wskazał Sąd Najwyższy w uchwale z 28.9.1992 r., sygn. III CZP 89/92 iż na skutek zrzeczenia się użytkowania wieczystego prawo to wygasa, a wraz z nim wygasa też z mocy prawa odrębna własność budynków i budowli.